Rodzinę zastępczą ustanawia się dla dziecka pozbawionego całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej. Rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka przez cały okres pełnienia swojej funkcji kieruje się tylko i wyłącznie dobrem dziecka z poszanowaniem jego praw.

Formami rodzinnej pieczy zastępczej są:

- rodzina zastępcza: spokrewniona; niezawodowa; zawodowa w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna

- rodzinny dom dziecka.

Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej  (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 697 z późn. zm.) pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone osobom, które:

• dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
• nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona;
• wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
• nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
• są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniami o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, wystawionymi przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej;
•  przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• zapewnią odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym:

·         rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,

·         właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,

·         wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej niezawodowej lub zawodowej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów

Ważne:

• Rodzina zastępcza to nie adopcja!
   
• Opieka zastępcza sprawowana jest czasowo!
   
• Dziecko z rodziny zastępczej może wrócić do swojej rodziny, zostać adoptowane   lub się usamodzielnić!
   
• Dzieci w pieczy zastępczej potrzebują utrzymywania więzi z rodziną biologiczną, chyba że sąd postanowi inaczej!
   
• Dzieci kierowane do pieczy zastępczej doświadczyły traumy rozstania z rodzicami i wielu innych trudności!
   
• Dzieci w opiece zastępczej mają specjalne potrzeby, większość z tych dzieci wymaga większej niż przeciętne dziecko uwagi i uczucia, wymaga zatem więcej zrozumienia i cierpliwości!
   

Nabór kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej niezawodowej, rodziny zastępczej zawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka prowadzą: pracownicy socjalni oraz psychologowie tut. Centrum.

Kwalifikacja kandydatów na rodziny zastępcze odbywa się dwuetapowo:

I etap – wstępna kwalifikacja – kończy się wydaniem skierowania na szkolenie;

II etap – kwalifikacja końcowa – kończy się wydaniem zaświadczenia kwalifikacyjnego.
 

I etap:

Zgłoszenie kandydatów – osoby ubiegające się o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zgłaszają osobiście swoją gotowość w siedzibie tut. Centrum. Otrzymują wówczas ogólne informacje o obowiązujących procedurach oraz warunkach jakie winni spełniać kandydaci na rodzinę zastępczą.

Rozmowa wstępna – rozmowę wstępną przeprowadzają pracownicy socjalni. W czasie rozmowy pracownicy udzielają informacji dot. procedury kwalifikowania, warunków stawianych kandydatom oraz specyfiki funkcjonowania rodzin zastępczych.

Złożenie wniosku – złożony do Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej wraz z uzasadnieniem wg. wzoru stanowiącego załącznik nr 1 do niniejszej procedury.

Dostarczenie dokumentacji – w trakcie trwania wstępnej kwalifikacji kandydaci przedkładają Organizatorowi następujące dokumenty:

• życiorys indywidualny kandydata;
• kserokopię dowodu osobistego;
• zaświadczenie potwierdzające stałe źródło utrzymania;
• zaświadczenie, że osoba mająca pełnić funkcję rodziny zastępczej nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej, nie jest ograniczona we władzy rodzicielskiej ani też władza rodzicielska nie została jej zawieszona – wg. wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do niniejszej procedury;
•  oświadczenie dot. obowiązku alimentacyjnego – wg. wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do niniejszej procedury;
• oświadczenie o posiadaniu zdolności do czynności prawnych – wg. wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do niniejszej procedury;
• zaświadczenie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, stwierdzające brak przeciwwskazań do pełnienia funkcji rodziny zastępczej – wg. wzoru stanowiącego załącznik nr 3 do niniejszej procedury;
• zaświadczenie od lekarza specjalisty psychiatry / aktualną ocenę psychiatryczną;
• zaświadczenie z Poradni Uzależnień i Współuzależnień;
• zaświadczenie potwierdzające zameldowanie, na pobyt stały, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności.

W uzasadnionych przypadkach PCPR może wymagać zaświadczeń od innych specjalistów wykluczających ograniczenia zdrowotne w opiece nad dzieckiem oraz może zasięgnąć opinii środowiskowych na temat kandydatów np. od pracodawcy, sąsiadów, sołtysa, itp.

Ocena socjalno – bytowa – jest przeprowadzana w miejscu zamieszkania kandydatów przez pracownika socjalnego tut. Centrum w celu bliższego poznania kandydatów w ich środowisku rodzinnym oraz ustalenia warunków socjalno- bytowych. Pracownik socjalny wraz z kandydatami wypełnia kwestionariusz dot. osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej  wg. wzoru stanowiącego załącznik nr 4 do niniejszej procedury;                           

Badanie psychologiczne – jest to indywidualne spotkanie z kandydatami na rodziców zastępczych. Psycholog przeprowadza rozmowę oraz testy psychologiczne, które pozwalają określić: predyspozycje osobowościowe kandydata, wychowawcze i opiekuńcze oraz oczekiwania związane z dziećmi. 

Wstępna kwalifikacja kandydatów na rodziców zastępczych –po spełnieniu wymogów formalnych związanych z zebraniem informacji oraz wymaganych dokumentów dot. kandydatów, uzyskują oni akceptację Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej i skierowanie na szkolenie dla przyszłych rodziców zastępczych – zgodnie z art. 43 wyżej cyt. ustawy. W przypadku niezakwalifikowania kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej informuje kandydatów o negatywnej decyzji oraz niezakwalifikowaniu na szkolenie.
   
Skierowanie na szkolenie –w przypadku pozytywnej opinii zespołu ds. pieczy zastępczej na rodziny zastępcze wydaje się skierowanie do udziału w szkoleniu. Szkolenie kandydatów odbywa się w oparciu o program zatwierdzony decyzją Ministra Pracy i Polityki Społecznej.
Organizator rodzinnej pieczy zastępczej zapewnia kandydatom możliwość odbycia 10 godzinnych praktyk. Kandydat jest zobowiązany do prowadzenia karty praktyki – wg wzoru stanowiącego załącznik nr 5 do niniejszej procedury. Karta praktyk po zakończeniu praktyki dostarczona jest do zespołu spraw pieczy zastępczej.

II etap:

Kwalifikacja –  kwalifikacji dokonuje Zespół ds. pieczy zastępczej biorąc pod uwagę całość dokumentacji dotyczącej kandydata. Kwalifikacji dokonuje się na posiedzeniu zespołu ds. pieczy zastępczej. Z posadzenia zespołu sporządzony jest protokół, który zawiera stanowisko zespołu dot. zakwalifikowania lub niezakwalifikowania kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej.

Na wniosek kandydata Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej – wg. wzoru stanowiącego załącznik nr 6 do niniejszej procedury, wydaje zaświadczenie kwalifikacyjne zawierające potwierdzenie ukończenia szkolenia, spełniania warunków o których mowa w art. 42 cytowanej ustawy oraz posiadania predyspozycji i motywacji do sprawowania pieczy zastępczej.

Okres oczekiwania na dziecko.

Dane kandydatów, po zakwalifikowaniu, umieszczone są w rejestrze danych o osobach zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodzin zastępczych prowadzonych przez Organizatora. Pracownicy socjalni są w stałym kontakcie z kandydatami. W momencie uzyskania informacji dot. możliwości umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej pracownicy socjalni przedstawiają kandydatom szczegółowe informacje dot. dziecka. Ostateczną decyzje dot. przyjęcia podejmują kandydaci. W chwili uzyskania zgody na przyjęcie zostaje sporządzona opinia nt. gotowości do przyjęcia dziecka do rodziny zastępczej i przekazana do właściwego Sądu